recensie

Boekrecensie: Oorlogswinter van Jan Terlouw

Oorlogswinter van Jan Terlouw. Een klassiek jeugdboek, in 1973 bekroond met een Gouden Griffel. Het verhaal van de jonge Michiel, die willens nillens in het verzet belandt en grote verantwoordelijkheden in zijn schoenen krijgt geschoven wanneer hij moet zorgen voor een gewonde Britse soldaat tijdens WO II. Het verhaal van het boek, vergeleken met het verhaal van de gelijknamige TV-serie.

Oorlogswinter van Jan Terlouw: het boek

Het verhaal

Michiel is een zestienjarige jongen, zoon van de burgemeester. Door de oorlog kan hij niet meer naar school en dus brengt hij zijn dagen door met het opknappen van allerhande klusjes om aan geld en aan eten te komen. Bij de burgemeester zijn ook steeds mensen welkom die op de vlucht zijn of die onderdak nodig hebben om op krachten te komen. Erg Duitsgezind is de burgemeester dus niet en dat wordt hem niet in dank afgenomen. Ook oom Ben komt geregeld binnenspringen. Hij werkt bij het verzet en heeft zo zijn connecties. Het vrij rustige leventje van Michiel kantelt wanneer zijn vriend Dirk hem een brief toevertrouwt, die hij moet afgeven aan Bertus uit Lagezande indien Dirk iets overkomt. Dirk gaat immers een overval plegen op het distributiekantoor. Een vrij risky onderneming. Dirk wordt gesnapt door de Duitsers. Michiel tracht de brief bij Bertus te krijgen maar door allerlei tegenslagen raakt hij niet tot bij Bertus. Wanneer hij er 's anderendaags wel geraakt, blijkt dat Bertus is opgepakt door de Duitsers. Michiel wil de brief eerst vernietigen, maar besluit hem dan toch maar te lezen. Er staat in dat er voor een gewonde Britse soldaat moet gezorgd worden. Zonder het eigenlijk te willen, raakt Michiel dus bij het verzet betrokken. Hij moet aan eten zien te geraken voor de Brit, die Jack heet. Dat lukt hem vrij aardig, maar wanneer de wonde moet verzorgd worden, moet Michiel de hulp van zijn zus inroepen. Erica verzorgt Jack en ze worden verliefd op elkaar. Erica brengt Jack geregeld wat lekkers.

Wanneer er een vermoorde Duitser in het bos wordt gevonden, worden er een aantal mannen uit het dorp opgepakt door de Duitsers. Eén van hen is Michiels vader. Eerst worden er vier mannen geëxecuteerd. 's Anderendaags worden de andere mannen vrij gelaten, maar om hun gezicht niet te verliezen, wordt de vader van Michiel ook nog geëxecuteerd door de Duitsers. Het gezin moet het dus verder zien te rooien zonder de man des huize.

Na de razzia in Amsterdam komen duizenden mensen door het dorp van Michiel. Zij worden naar een kamp een beetje verderop gebracht. Op een nacht komen er twee ontsnapte Joden bij Michiels familie terecht. Michiel gaat ze helpen de Ijssel oversteken. Hiervoor krijgt hij de hulp van een barones, bij wie een aantal Duitsers zijn ingekwartierd. Hij slaagt er in de Joden, verkleed als boerinnen, over te brengen, maar een paar dagen later moet de barones het met haar leven bekopen.

Groot is de verbazing van Michiel wanneer hij op een dag Dirk vindt in de schuilplaats bij Jack. Dirk zweert hem dat hij niet heeft gesproken, ondanks de vele martelingen die hij heeft moeten ondergaan. Wie is dan de grote verrader in het dorp? Wie gaat iedereen verklikken bij de Duitsers?

Iedereen verdenkt Schafter, omdat hij dikwijls bij de Duitsers staat en omdat hij steeds in de buurt is wanneer er weer eens iets gebeurt. Michiel verzint een list om hem uit zijn tent te lokken. Zijn plannetje lukt, maar is dit wel het bewijs dat Schafter de verrader is?

Jack gaat steeds beter en wil terug aan de slag. Michiel schakelt Oom Ben in om Jack terug naar Engeland te smokkelen. Of dat goed afloopt? Lees en je zal het te weten komen. Beetje bij beetje vallen alle puzzelstukjes op hun plaats en snap je hoe alles in elkaar zit. Dingen zijn niet altijd wat ze lijken, zo zal ook dit keer blijken! Niet alle slechteriken zijn slecht en niet alle goede mensen zijn goed.

Gegevens van het boek

Titel: Oorlogswinter
Schrijver: Jan Terlouw
Jaar: januari 1972
Uitgeverij: Lemniscaat/Rotterdam
ISBN: 90 5637 519 9

Het boek heeft verschillende prijzen in de wacht gesleept:

• in 1973: Gouden Griffel
• Honor List Hans Christian Andersen
• in 1974: Jury in Rio de Janeiro

Oorlogswinter: de TV-serie

De TV-serie uit september 1975 onder regie van Aart Staartjes is verkrijgbaar op DVD sinds 2005. Het zijn drie schijfjes met op elke schijf een aantal afleveringen van ongeveer 25 minuten elk. De totale speelduur bedraagt 325 minuten. De DVD werd geproduceerd door www.vara.nl/www.videofilmexpress.nl. Elke aflevering begint net hetzelfde, althans zo lijkt het wanneer men niet oplettend toekijkt. Een Britse piloot beschiet een groepje Duitse soldaten. Nochtans komt er bij elke aflevering een klein detail bij en uiteindelijk blijkt het te gaan om de Britse piloot Jack. In de hoofdrollen spelen mee: Paul Röttger, Leontien Ceulemans, Lies Franken, Ton Lensink en Sacco v/d Made.

Vergelijking boek en TV-serie

De TV-serie is veel uitgebreider dan het boek. Er worden heel wat meer details over de oorlog in vertoond. Zo komt er bijvoorbeeld een dominee preken bij de trekkers, ziet men heel uitgebreid hoe de Duitsers worden ingekwartierd bij de Barones en hoe ze elke middag op de thee komen, etc.

Het boek bevat ook veel gruwelijkere details dan in de TV-serie worden getoond. Wanneer Michiel voor de eerste maal naar Lagezande fietst met de brief voor Bertus, wordt hij beschoten door een Brits vliegtuig. In de TV-reeks raakt niemand gewond en gaat iedereen gewoon verder na de aanval. In het boek wordt het voertuig van de Duitsers geraakt, brandt het uit en moeten de Duitsers te voet verder. Anderzijds wordt in de TV-serie getoond hoe Jack uit de boom wordt geschoten door een Duitser, terwijl daar in het boek pas heel wat later wordt over gesproken, wanneer Jack en Dirk hun versie van het verhaal vertellen. In het boek vertelt Jack dan weer wel hoe hij tot de schuilplaats is gekropen en wat een gruweltocht dit wel was. Daar wordt in de TV-serie dan weer geen aandacht aan besteed.

Ook de ontmoeting tussen Jack en Erica is verschillend. In de TV-reeks zegt Michiel ineens alles aan zijn zus. Ze weet dus dat het om een Britse piloot gaat. Hij leidt haar gewoon naar zijn schuilplaats toe. In het boek weet ze aanvankelijk niet wie Jack is. Michiel brengt zijn zus ook geblinddoekt naar de schuilplaats. Toch slaagt ze er in de weg te memoriseren en gaat ze de volgende keer op eigen houtje naar Jack, zeer tegen de zin van Michiel. In beide verhalen worden ze verliefd op elkaar.

Oorlogswinter: de film

In 2008 verschijnt er een Nederlandse bioscoopfilm van het boek. De producent is Martin Koolhoven. Ook hier zijn er weer een aantal verschillen tussen boek en film. Michiels kleine broertje Jochem, Meester Postma en de Barones komen bijvoorbeeld niet in de film voor. In de film wordt de vader voor de ogen van Michiel geëxecuteerd en probeert Michiel Jack zelf de Ijssel over te smokkelen.

Oorlogswinter: de musical

Op 1 oktober 2011 ging de musical Oorlogswinter in première. De makers van deze musical is het NJMT (het Nationaal Jeugd Musical Theater), die voorheen ook de musicals Kruistocht in Spijkerbroek en Narnia produceerde. De musical Oorlogswinter liep tot eind mei 2012 in verschillende Nederlandse theaterzalen. Soy Kroon speelde de rol van Michiel. Verdere spelers waren Janke Dekkers en Timo Descamps. Schitterend zijn de opvallende nieuwe technieken die werden gebruikt op het podium.