recensie

Theater: De Red Star Line

Wat bezielt mensen om alles en iedereen achter te laten en het geluk te gaan zoeken in een ver vreemd land dat ze maar kennen van horen zeggen? Waarom nemen mensen deze beslissing? Wat is hun drijfveer? Wat zijn hun motieven? In het toneelstuk De Red Star Line van Alex van Haecke krijg je hierop een paar antwoorden. Het verhaal van landverhuizers die begin 1900 hun geluk gingen zoeken in Amerika.

De Red Star Line, evocatie van een merkwaardig tijdperk: het verhaal

We schrijven 1906. Overal spreken mensen over de grote overtocht naar Amerika. Bij de barbier, in het café, op straat. Iedereen kent wel iemand die het in Amerika heeft gemaakt. Sommigen kennen ook mensen die berooid zijn teruggekomen. We volgen een aantal personages en een aantal families die er over denken om de grote stap te zetten. We leren ook hun drijfveer en hun motieven kennen. Rik met zijn vrouw Katrien en hun zoontje Stafke. Hij ziet het niet meer zitten op de boerderij van zijn vader en moeder. Bernard, losbol en avonturier. Hij heeft niets te verliezen. Remy, die wat op zijn kerfstok heeft en in Amerika met een propere lei wil beginnen. Meintje die na vijf jaar terug naar haar papa gaat, samen met haar ma. Melanie, die haar familie gaat opzoeken en die kennis wil maken met haar kleinkinderen die ze nog nooit heeft gezien. De avocaat, die graag de oversteek eens tussen het volk wil meemaken en die zijn bevindingen wil uitschrijven. In een volgende scène bevinden we ons in de boot. Hier leren we nog andere mensen kennen. Florence, die zwanger is maar niet van haar man. Esther, een Joodse, die hoopt dat het in Amerika beter zal zijn. De corrupte dekofficier. De West-Vlaamse koster en zijn vrouw. We volgen heel het volkje gedurende de tien dagen lange overtocht. We beleven een onweer, vieren mee Kerstmis en Nieuwjaar 1907. We voelen de wanhoop van de moeder van Meintje, wanneer deze laatste de mazzelen oploopt op het schip. Na tien dagen ontscheept iedereen, maar daarmee zijn ze Amerika nog niet binnen. Eerst moeten ze de loodzware controle op Ellis Island doorstaan. Wie zal binnen mogen? Wie moet in quarantaine? Wie mag Amerika niet binnen en moet terug naar Antwerpen?

Van toneelstuk naar boek en terug naar toneel

Het toneelstuk De Red Star Line werd voor het eerst gespeeld in Antwerpen in het Zeemanshuis tussen 2006 en 2008. Het werd een immens succes. Het stuk werd 132 keer gespeeld. Toen moest het Zeemanshuis de deuren sluiten. Alex Van Haecke, de maker van het stuk, schreef toen het boek "Met de Red Star Line naar Amerika". In 2013 werd het toneelstuk dan hernomen, ditmaal in de Rode Zaal van het Fakkeltheater. Mede door de opening op 28 september 2013 van het gloednieuwe Red Star Line Museum in Antwerpen kent het stuk een tweede jeugd en vliegen de kaartjes weer de deur uit.

Sterke punten van het toneelstuk

Historisch

Historisch gezien klopt het plaatje en worden er heel wat facetten van die periode belicht. Sociale, politieke en economische feiten worden onder de loep genomen en uitgelegd. Wie het toneelstuk heeft gezien, weet waar de Red Star Line voor stond en wat het betekende voor veel mensen uit die tijd. Mensen van Antwerpen, mensen van andere Belgische provincies, mensen van Oost-Europa, ze komen allemaal aan bod.

Visueel sterk

Moeilijk om gevoelens van mensen uit te drukken op toneel. Toch is Alex Van Haecke hier zeer goed in geslaagd. Met een eenvoudig decor en een paar attributen (tafels, stoelen, bedden) wordt telkens weer een andere atmosfeer gecreëerd. Barbier en café worden op een fantastische manier uitgebeeld. Ook het onweer met de bijpassende muziek is schitterend. De stukjes rond Kerst en Nieuwjaar met de zang en de viool zijn beklijvend.

Grappig

Sommige passages zijn best grappig, zoals het optreden van de West-Vlaamse koster en zijn vrouw. Op andere momenten zijn er heel wat boerenwijsheden die best goed gevonden zijn, zoals de passage over de gouden plaveien.

Ontroerend

Sommige passages waren best ontroerend, zoals het afscheid van de vertrekkenden en hun achterblijvende familieleden. Je hoorde zelfs hier en daar gesnotter in de zaal op dat moment. Ook de passages rond kerst en nieuwjaar lieten niet onberoerd. Tien dagen lang op een boot zitten, familie en goed achtergelaten hebben, wetende dat men waarschijnlijk nooit zal terugkeren en dan de eindejaarsfeesten, traditiegetrouw toch familiefeesten. Ondanks de weemoed, wordt er toch nog plezier gemaakt en samen gezongen. En dan natuurlijk het einde van het stuk. Zonder het te verklappen, kan je toch zeggen dat er aan de overtocht voor sommige mensen een wrang kantje zat.

Goede acteerprestaties

De acteurs doen het prima. Vele acteurs spelen verschillende personages, maar dit stoort hoegenaamd niet. Ook de kleine acteurs zijn schitterend. Stafke de deugniet met zijn onschuldig gezicht, Victor de wijzere jongen en Meintje de opstandeling. Stuk voor stuk straffe acteerprestaties.

Zwakke punten van het toneelstuk

Belerend en soms te langdradig

Soms zijn er passages waarin woorden of gebeurtenissen worden uitgelegd. Zo worden de woorden "pogrom" en "menora" uitgelegd. We krijgen uitleg over de geschiedenis van Amerika. Dit gebeurt allemaal op een nogal belerende toon. De meest uitgetrokken uitleg was die over het uurverschil tussen Antwerpen en Amerika en waarom de klok telkens wordt vooruitgezet. Dat stuk is best langdradig. Misschien was het grappig bedoeld, maar het kwam zo niet over.

Soms moeilijk verstaanbaar

Het stuk is meestal in het Antwerps. Voor mensen die het "Antwaarps" niet machtig zijn misschien een probleem. Ook de West-Vlaamse koster en zijn vrouw waren soms moeilijk te verstaan. De tekst van het prachtige Joodse liedje had misschien ook even verklaard mogen worden.

Al bij al een schitterend stuk en een uitstekende aanvulling op het boek. Nu nog naar het Red Star Line Museum en het plaatje is compleet!