recensie

Harry Mulisch, De Aanslag

De Aanslag is geschreven door Harry Mulisch, zijn 7e roman. Het boek bevat 254 bladzijdes en de eerste druk was in september 1982. Het boek is een psychologische roman want het gaat gedurende het hele verhaal over het leven van Anton en hoe hij de oorlog verwerkt. De periode waarin het verhaal zich afspeelt is achtereenvolgens: 1945, 1952, 1956 en 1981. Het duurt in totaal dus bijna 37 jaar. Het boek is zeker de moeite waard om te lezen. Om te beginnen ben ik een voorstander van makkelijk taalgebruik, wat in dit boek het geval is. Dankzij de weinig moeilijke woorden en de makkelijke zinnen is het verhaal goed te volgen. Er zit nauwelijks humor in het verhaal, (hooguit een paar flauwe grapjes), wat goed te begrijpen is omdat je dat ook niet verwacht van een boek over oorlogsverwerking. Er is sprake van een alwetende verteller, maar toch zien we de meeste gebeurtenissen door Anton’s ogen. Dit spreekt mij aan omdat je met Anton mee gaat leven. Het lijkt net of je het verhaal van dichtbij beleeft. Maar de uitleg over de algemene dingen uit het boek verschaft de alwetende verteller wat in mijn ogen goed is, omdat daar geen emoties van personages bij betrokken moeten zijn.

Ook de schuldvraag spreekt mij aan: Wie heeft er schuld aan de gebeurtenis die Anton’s leven voorgoed zou veranderen? Deze vraag speelt eigenlijk het hele verhaal door. De gebeurtenis die Anton’s leven verandert wordt voorafgegaan door andere oorzaken. Denk maar aan de buren die het lijk voor Anton’s huis leggen, uit angst voor represailles. Of de persoon die Fake Ploeg neerschoot. Kon hij dat niet doen op een plek waar geen huizen stonden? Of was het de schuld van de Duitsers die deze hele oorlog waren begonnen?

Een ander opvallende gebeurtenis uit het boek is de nacht die Anton op zijn jonge leeftijd doorbrengt in de cel met Truus Coster. Die nacht hadden zij een diepzinnig gesprek terwijl ze elkaar niet konden zien. Die vrouw is de eerste waar hij gevoelens voor krijgt en geruime tijd later, als hij een foto van haar te zien krijgt, beseft hij dat zij sprekend op zijn echtgenote Saskia lijkt. Dit wordt ook wel een Oedipusmotief genoemd. Anton heeft een oedipale relatie met de verzetstrijdster in de gevangenis.

Wat ik een minpunt vind aan het boek is het feit dat er vrijwel geen spanning wordt opgebouwd. Er wordt al vanaf het begin vooruitgewezen naar latere levensfasen van Anton. Dit breekt de spanning eerder af, dan het de spanning verhoogt.
Er komen ook helemaal geen verrassingen in het verhaal voor. Het is erg onderhoudend geschreven.

Uiteindelijk raad ik iedereen aan het boek te lezen. Het is zoals verteld geen verhaal waarbij er spanning wordt opgebouwd. Of dat er opeens een verrassende wending in het boek voorkomt. Wel leer je iets over de oorlog. Bijvoorbeeld wat er gebeurde als er een NSB’er werd vermoord. Wat voor impact de oorlog op mensen had. En hoe verzetstrijders na de oorlog verder leefden. Het boek is eenvoudig geschreven en het verhaal is niet moeilijk te volgen. Ondanks de episodevorm wordt het verhaal aan één stuk doorverteld. Telkens wordt er bij een nieuwe episode uitvoerig beschreven wat Anton in die tussentijd heeft meegemaakt. Dit maakt het verhaal vloeiend en goed te begrijpen.

Lees verder

• De donkere kamer van Damokles recensie