Michelangelo en zijn fresco 'De schepping van Adam'

Michelangelo en zijn fresco 'De schepping van Adam' De Italiaanse kunstschilder en beeldhouwer Michelangelo Buonarroti schilderde het plafond van de Sixtijnse Kapel te Rome. Hij kreeg de opdracht om de plafondfresco's te maken van Paus Julius II. Michelangelo beschilderde het met Bijbelverhalen. Een van de bekendste schilderijen uit de serie is de schepping van Adam, zoals dat beschreven staat in de eerste hoofdstukken van Genesis. Iconisch is de afbeelding waarin de hand van God naar die van Adam wijst. Deze fresco is indrukwekkend in zijn kracht en subtiliteit. In deze fresco van de schepping van Adam heeft Michelangelo een aantal theologische visies verwerkt.
Pietà van Michelangelo / Bron: Juan M Romero, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)Pietà van Michelangelo / Bron: Juan M Romero, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)

Het leven van Michelangelo Buonarroti

Michelangelo was een Italiaanse kunstenaar. Hij had een bijzondere begaafdheid op vele gebieden. Hij was een uitzonderlijk architect, beeldhouwer en schilder. Hij werkte onder andere voor vorsten en pausen. Michelangelo Buonarroti werd geboren op 6 maart 1475 en hij leefde tot 18 februari 1564. Michelangelo ging eerst in de leer in het Florentijnse atelier van Domenico Ghirlandaio. Later ging hij werken voor Lorenzo de Medici. Na het overlijden van Lorenzo vertrok Michelangelo naar Bologna en vervolgens ging hij naar Rome, de stad waar de paus zetelde. Daar maakte hij naam met zijn Pietà, een beeld van de maagd Maria met het lichaam van Jezus na de kruisafneming. In Rome kreeg Michelangelo onder andere opdrachten van De Medici en van de Pauzen van Rome (Julius II, Leo X en Paulus III).

Michelangelo en de Renaissance

Bij de Renaissance hoort de naam van Lorenzo de Medici. Hij is van invloed geweest op de ontwikkeling van Michelangelo. Het woord 'Renaissance' heeft de lading van vorsten die zich met kunst en wetenschap gaan bezig houden en van kunstenaars die de vrije en onafhankelijke mens in al zijn glorie afbeelden. Daarin is Michelangelo een echte kunstenaar van de Renaissance. In veel van zijn kunstwerken staat de mens centraal, bijvoorbeeld in het beeld dat hij van David maakte. Maar ook in de vele fresco's wordt de mens in zijn mogelijkheden, maar ook in zijn ellende uitgebeeld (het laatste oordeel). In de Renaissance nam men bewust afscheid van de donkere Middeleeuwen en het negatieve mensbeeld. In de Middeleeuwen werd de mens vooral gezien als zondaar. Met de Renaissance brak een nieuwe tijd aan, waarin het klassieke en positieve Grieks-Romeinse mensbeeld weer in het licht kwam te staan. De Renaissance is als het ware de wedergeboorte van de mens.

Plafond van Sixtijnse Kapel / Bron: Aaron Logan, Wikimedia Commons (CC BY-2.5)Plafond van Sixtijnse Kapel / Bron: Aaron Logan, Wikimedia Commons (CC BY-2.5)

De fresco's op het plafond van de Sixtijnse Kapel

Paus Julius II gaf Michelangelo de opdracht om de plafondfresco's te maken. De Sixtijnse Kapel is 400 meter lang en 13 breed. De hoogte van de Kapel is 20 meter. Michelangelo heeft zijn creativiteit volledig kunnen inzetten om het reusachtige plafond te beschilderen. Hij bereikte dit door de verhalen van Genesis tot aan de Zondvloed als schilderijen uit te werken. Vervolgens schilderde hij verhalen uit het leven van Jezus volgens de evangelist Mattheüs. Michelangelo heeft bijna vier jaar lang onder moeilijke omstandigheden hieraan gewerkt. De meeste tijd lag hij met zijn rug op de steigers. Zo kon hij geen duidelijk beeld krijgen van wat hij op dat moment aan het schilderen was. Op de gehele plafondschildering komen bijna 350 figuren voor. Bij de onthulling van het plafond van de Sixtijnse Kapel werd het erkend als een buitengewoon en groots kunstwerk. Als erkenning voor zijn meesterschap kreeg Michelangelo de naam il divino Michelangelo.

Schepping van Adam / Bron: Michelangelo, Wikimedia Commons (Publiek domein)Schepping van Adam / Bron: Michelangelo, Wikimedia Commons (Publiek domein)

De theologie achter het fresco van de schepping van Adam

De schepping van Adam is rond 1511 door Michelangelo geschilderd op het gewelf van de Sixtijnse Kapel. Het laat het moment zien waarop de hand van God leven gaf aan de eerste mens, Adam. De loshangende mantel van de Schepper omvat zo'n elf figuren. De handen die elkaar net raken zorgen voor een emotionele spanning. In dit fresco heeft Michelangelo zijn ideeën over God verwerkt. Het laat zich lezen als een soort geschilderde theologie. Zo laat bijvoorbeeld Michelangelo Adam en God op een bepaalde manier zien. Adam ligt slap achterover. Er zit geen kracht in hem. Met moeite en ondersteund door zijn knie richt hij zijn hand naar God zijn Schepper. De hand van God wijst krachtig en doelgericht naar Adam. God komt hier naar voren als de almachtige Schepper, die doelbewust Adam, de eerste mens schept.

De jonge vrouw

Michelangelo tekent God als zwevend over de aarde. God is omringd door allerlei figuren. Twee daarvan zijn lichter weergegeven dan de rest. Zij worden er als het ware door de schilder uitgelicht. Ten eerste is dat de jonge vrouw die zich onder de linkerarm van God bevindt. De vrouw kijkt in de richting van Adam. Velen zien daarin Eva, die al bij de schepping van Adam in Gods gedachte is.

Het kind

De tweede persoon die wordt uitgelicht bevindt zich achter Eva. Het is een jongetje, een kind. Hij is de enige met zijn gezicht in de richting van de kijker. Hij kijkt de toeschouwers van schilderij recht aan. Gods linkerhand wijst naar hem. Als je goed naar Gods hand kijkt drukt die op dit kind. Alsof God dit kind met nadruk de aandacht wil geven: ‘Kijk goed. Het gaat om Hem’. Velen hebben in dit kind Jezus gezien. Ze lezen dit schilderij dan zo dat Michelangelo ons wil meegeven dat God al bij de schepping, voor de zondeval, wist dat Hij zijn zoon Jezus moest geven om de wereld, om de mens te redden. De bekende woorden uit Johannes 3: 16 klinken daarin door: ‘Want alzo lief heeft God de wereld gehad, dat Hij zijn eniggeboren Zoon gegeven heeft, opdat een ieder, die in Hem gelooft, niet verloren ga, maar eeuwig leven hebbe’.

De tweede Adam

In dit fresco wijst God met zijn ene wijsvinger naar de eerste Adam, met zijn andere naar Jezus, de tweede Adam. Hier zien we wat de apostel Paulus schreef: ‘De eerste mens, Adam, werd een levende ziel; de laatste Adam een levendmakende geest. […] De eerste mens is uit de aarde, stoffelijk, de tweede mens is uit de hemel’ (1 Korinthe 15: 45-47). Deze tweede Adam brengt leven, een nieuw begin. Het lijkt alsof Michelangelo met zijn schilderij wil zeggen dat er vanaf de schepping van de eerste Adam er ook de verwachting is van de komst van de Zoon van God, de tweede Adam.

Lees verder

© 2018 - 2024 Theofilus, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Sixtijnse Kapel: schilderingen van MichelangeloSixtijnse Kapel: schilderingen van MichelangeloDe Sixtijnse kapel is een wereldberoemde kapel in de Vaticaanse Musea. Hij is vrij toegankelijk tijdens openingsuren van…
Paus Julius II en de kunst in RomeEr wordt wel eens gezegd dat het grootste verdienste van paus Julius II (1443-1513) was dat hij de belangrijkste kunsten…
Schilders 16e eeuw: Michelangelo (Sixtijnse kapel)Schilders 16e eeuw: Michelangelo (Sixtijnse kapel)Paus Julius II gaf Michelangelo de opdracht om de Sixtijnse kapel van fresco's te voorzien. Het gigantische karwei wist…
Boekverslag: Philipp Vandenberg 'Het Sixtijnse geheim'Boekverslag: Philipp Vandenberg 'Het Sixtijnse geheim'Philipp Vandenberg (1941) is een Duitse auteur. Hij is gekend als auteur van historische romans zoals 'Het geheim van de…

De zeven wereldwonderen uit de klassieke oudheidDe zeven wereldwonderen uit de klassieke oudheidDe zeven wereldwonderen uit de klassieke oudheid zijn zeven bouwwerken die in een bepaalde periode als toonaangevend wer…
Schilders 20e eeuw: De Belgische surrealist René MagritteSchilders 20e eeuw: De Belgische surrealist René MagritteDe surrealisten verkenden de diepste spelonken van de psyche. Freudiaanse symboliek speelde in hun werk een grote rol. R…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Markus53, Pixabay
  • Ryan Reeves. The Ancient Roman World. Geraadpleegd via: https://www.youtube.com/watch?v=Sa_E9QBHe30
  • M. Vaizey (1996). Een kijk op 100 beroemde schilderijen. Deltas.
  • A. Taruferi (1993) Michelangelo. Painter, Sculpor and Architect. Rome: A.T.S.
  • M. L. Rizzatti (1965). Michelangelo. (De groten van alle tijden). Amsterdam: De geïllustreerde Pers N.V.
  • J. Bor & E. Petersma (red.) (2000). De verbeelding van het denken. Uitgeverij Contact.
  • Afbeelding bron 1: Juan M Romero, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)
  • Afbeelding bron 2: Aaron Logan, Wikimedia Commons (CC BY-2.5)
  • Afbeelding bron 3: Michelangelo, Wikimedia Commons (Publiek domein)
Theofilus (91 artikelen)
Gepubliceerd: 03-04-2018
Rubriek: Kunst en Cultuur
Subrubriek: Kunst
Bronnen en referenties: 9
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.