recensie

Inspector Morse, de boeken, de tv-serie

In 1975 publiceerde Colin Dexter zijn eerste Inspector Morse roman: Last Buss to Woodstock. 12 anderen volgden nog, waarin Inspector Morse op zijn eigen mopperende manier complexe zaken oplost met zijn trouwe hulp sergeant Lewis.

Inspector Morse

• Colin Dexter
• Morse
• De boeken
• De tv-films

Colin Dexter

Colin Dexter (geboren op 29 September 1930 in Stamford, Lincolnshire) woont in Oxford. Hij heeft diverse prijzen gewonnen voor zijn romans en ontving in 1997 de CWA Cartier Diamond Dagger voor zijn buitengewone bijdrage aan de crime literature.
Dexter studeerde klassieke talen in Cambridge en werd daarna in eerste instantie leraar. Op een gegeven moment maakte een beginnende doofheid dat echter ondoenlijk en in 1966 ging hij werken voor de University of Oxford Delegacy of Local Examinations (UODLE). Hier werkte hij tot zijn pensioen in 1988. Hij begon aan zijn eerste Morse roman in 1972 tijdens een vakantie in Wales op een dag dat het te zeer regende om wat anders te doen. Drie jaar later verscheen de roman Last Bus to Woodstock en leerde de wereld inspector Morse kennen. In 1999 schreef Dexter The Remorseful Day waarin Morse sterft, mede omdat hijzelf vond dat hij gezien zijn leeftijd moest stoppen moet schrijven. Deze roman werd omgewerkt tot een film onder dezelfde titel en kwam in 2000 op de buis. Nog geen twee jaar later stierf John Thaw die vanaf 1987 gestalte had gegeven aan de eigenzinnige speurder. In 27 jaar schreef Dexter 12 Morse avonturen. Zijn stijl kenmerkt zich door vloeiend, ontwikkeld taalgebruik. Hij laat de hoofdstukken voorafgaan door citaten waarvan het niet altijd zonder meer duidelijk is wat het verband is met de inhoud. Ook dit nodigt tot reflexie. Dexter werd 86 jaar oud en overleed op 21 maart 2017 te Oxford.

Morse

Over de ouders van Morse komen we niet veel te weten. Zijn moeder was Quaker en zijn vader was een groot fan van kapitein Cook. Hij beschouwde de kapitein als de grootste ontdekkingsreiziger aller tijden. Aan deze combinatie 'dankte' Morse zijn voornaam, die pas onthuld wordt in Death is Now My Neighbour: Endeavour. Hij schaamt zich daar vreselijk voor en is buitengewoon opgelucht als Adèle Cecil, aan wie hij zijn naam via een cryptische omschrijving bekend heeft gemaakt en Lewis (die de conversatie daarover toevallig opvangt) hem niet uitlachen. Aan zijn vader dankt Morse ook zijn opmerkelijke werk-ethos. Morse studeerde zelf aan het (fictieve) Lonsdale College, maar behaalde daar geen graad. Hij is redelijk loyaal aan zijn college, maar als hij (in The Daughters of Cain) telefonische benaderd wordt in een fund-raising campagne, dan is hij daar toch wel ontzettend boos over en weigert resoluut enige medewerking.

De precaire financiële situatie van de vele colleges is een opmerkelijk en steeds terugkerend thema in de romans en tv-afleveringen. Het zou me niet verbazen als dit de werkelijkheid weerspiegeld dat de oudste universiteit van Engeland voortdurend op zoek is naar geldschieters om onderzoek en opleiding te kunnen blijven bekostigen. Een ander steeds terugkerend thema is de twijfelachtige moraal van de dons van Oxford, met name op sexueel gebied. Clixby Bream, headmaster van Lonsdale in Death is Now My Neighbour gaat zelfs zover te zeggen dat als overspel een aanleiding zou zijn, waardoor een headmaster moesten opstappen, de colleges (of in elk geval Lonsdale) blij mochten zijn als ze er één in 500 jaar hadden kunnen behouden. Toch krijg ik uit de verhalen van C.S.Lewis en J.R.R.Tolkien niet de indruk dat alle dons zo waren.

Morse zelf houdt er ook geen al te strakke normen op na op dat gebied, hoewel zijn daadwerkelijke escapades heel erg beperkt blijven (alleen in The Jewel That Was Ours). Zijn leven is gekenmerkt door vluchtige relaties en hij heeft zich nooit durven binden. Pas aan het eind van de serie ontmoet hij Adèle Cecil. Zij is een intelligente vrouw die zijn voorliefde voor Wagner en crosswords deelt. Zij is de liefde van zijn leven - getuige de onthulling van zijn voornaam, zijn grote steun tijdens zijn ziekbed in The Wench Is Dead, maar blijft uiteindelijk in Australië (The Remorseful Day). Morse is 'devastated'. Het grootste probleem van Morse is de alcohol. Hij kan alleen denken als hij een pint drinkt, zegt hij. Maar hij drinkt ook grote hoeveelheden whisky (Glenlivet). Dat is er al eerder een keer de oorzaak van dat hij opgenomen moet worden (de terugblik in The Remorseful Day) en ook van zijn langdurige opname in The Wench Is Dead. En uiteindelijk is het de oorzaak van zijn dood.

Een laatste opvallende karaktertrek van Morse - ook niet zo'n mooie - is zijn krenterigheid. Steeds weer weet hij manieren te vinden om Lewis te laten opdraaien voor de kosten van hun drankjes. 'Het was jou rondje, nietwaar?', 'Ik had nog een bier tegoed van je van dinsdag.' Of hij wappert met een 20-pond biljet, wat weer eens niet gewisseld kan worden. Deze karaktrek speelt ook een grote rol in het korte verhaal Morse's Greatest Mystery. Tegenover de drankzuchtige, mopperende en moreel wat losse Morse staat Lewis: hardwerkend, trouw zowel aan zijn vrouw en kinderen als aan Morse. Hij doet vaak het mindere werk - het doorploeteren van stapels gegevens - en is Morse's sparring partner als deze zijn ideeën probeert te formuleren. Maar naar het einde van de serie toe, zien we dat Lewis steeds vaker met de goede ideeën komt, hoewel zijn benadering totaal anders blijft dan de intuïtieve insteek van Morse.

De boeken

Voor zover ik heb kunnen nagaan zijn de romans The Riddle of the Third Mile en The Secret of Annexe 3 niet verfilmd. Waarom weet ik (nog) niet.

De tv-films